Successieplanning anno 2020

Inleiding

Successieplanning is meer dan fiscale optimalisatie voor de happy few. Elk van ons heeft er belang bij om even stil te staan bij zijn of haar situatie, ongeacht de grootte en samenstelling van het vermogen.

Weet u exact wie uw erfgenamen zijn, wat zij van u erven en welke successierechten zij verschuldigd zouden zijn op hetgeen u hen nalaat? U kunt de houding van de Franse koning Louis XV aannemen: ‘Après nous, le déluge’ (na ons, de zondvloed), maar de meesten van ons willen toch dat de nalatenschap geen vergiftigd geschenk wordt.

Ons recht voorziet een kader, met de bedoeling dat het voor de meesten van ons gepast en gewenst is. Door te huwen bijvoorbeeld, creëren de echtgenoten ruime wederzijdse rechten én plichten. En de kinderen erven van hun ouders in principe elk een gelijk deel.

Maar soms, vrij vaak zelfs, is dit kader niet voldoende aangepast en dient u enigszins bij te sturen.

Voorbeeld 1
Rik en Betty zijn veertig jaar gehuwd, zonder huwelijkscontract, en hebben geen kinderen. Rik heeft wel nog een oudere zus, met wie het koppel weinig contact heeft. Het koppel woont samen in een woning die zij gebouwd hebben op een grond die Rik net voor hij Betty leerde kennen gekocht heeft. Rik komt te overlijden. Erft Betty de gezinswoning, wetende dat er verder niets geregeld is?

In principe niet, aangezien de woning tot het eigen vermogen van Rik behoort en deze slechts in vruchtgebruik geërfd wordt door Betty. De blote eigendom van de woning komt toe aan de oudere zus van Rik, die er bovendien bijzonder hoge erfbelasting op zal betalen (vanaf 75.000 euro, liefst 55% erfbelasting).

Voorbeeld 2
Alex en Tine zijn bijna twintig jaar een koppel en hebben twee kinderen, vrolijke tieners. Alex en Tine zijn bewust niet gehuwd, dat ‘boterbriefje’ interesseert hen allerminst. En bovendien … trouwen en samenwonen is toch al lang hetzelfde, zo redeneren zij. Maar is dat daadwerkelijk zo?

Helemaal niet. Als Tine bijvoorbeeld onverwacht zou komen te overlijden, zou Alex mogelijks in een erg penibele situatie terecht komen. Als langstlevende samenwonende partner erft Alex veel minder tot zelfs niets van het vermogen van Tine.

Deze twee eenvoudige voorbeelden om aan te tonen dat het kader dat ons recht biedt, in vele gevallen niet voldoet. Daar komt bij dat de kennis van deze complexe materie vrij slecht is, dat de afgelopen jaren het recht alsmaar sneller wijzigt en dat er inzake dit tot de verbeelding sprekende onderwerp enorm veel misvattingen en broodjeaapverhalen in omloop zijn.

In elke situatie, zowel die van klanten als uw eigen situatie, zult u vrij snel optimalisaties kunnen ontdekken, aangepast aan de concrete situatie en aan de doelstellingen en bezorgdheden.

Basiskennis is essentieel

Successieplanning is de multi-disciplinaire dienstverlening gericht op de analyse en de optimalisatie van de juridische en fiscale vermogenssituatie van een persoon. Uw familiale situatie, uw vermogenssituatie, uw wensen en bezorgdheden,… al deze gegevens dienen nauwkeurig te worden geïnventariseerd. Vervolgens wordt de huidige situatie in kaart gebracht, de situatie as is, om dan in functie van de specifieke voorkeuren optimalisaties te overwegen.

Een eerste cruciale stap is het verwerven van een gedegen basiskennis van de verschillende rechtsdomeinen van belang voor successieplanning.

Onmisbaar is vooreerst het erfrecht, dat bepaalt hoe uw nalatenschap verdeeld wordt en hoe u ervan kunt afwijken. Verder is ook het samenwoningsrecht van groot belang: het geheel van regels dat uw gehuwd of ongehuwd samenleven organiseert. Daar komen nog de principes van de giften bij, zowel bij leven: de schenkingen - als bij overlijden: het testament. 

Om aan successieplanning te doen is ook een grondige fiscale kennis vereist: hoofdzakelijk de successierechten, de schenkingsrechten en het verkooprecht.

Uiteraard is er meer aan dan enkel de tarieven te kunnen opzeggen. Kent u ook de vrijstellingen en weet u hoe ze te gebruiken? Als u de werking ervan helemaal in de vingers hebt en er als het ware mee kunt spelen, dan bent u klaar om dit mee te nemen in de successieplanning.

Successieplanning - maatwerk

Successieplanning kan en mag geen eenheidsworst zijn. Elke situatie is verschillend en de optimalisaties zijn dan ook steeds, minstens een klein beetje, anders. Dus, vooraleer u met technieken en oplossingen van successieplanning goochelt, dient u eerst volledige en correcte informatie te verzamelen. Zowel over de familiale situatie, als over de grootte en samenstelling van het vermogen, waarbij u aandachtig bent voor bijzondere elementen zoals levensverzekeringen, een familiale vennootschap of onderneming, …

De moeilijkste opdracht inzake successieplanning is het peilen naar de doelstellingen en bezorgdheden. Hier dient u al uw menselijke en empathische talenten boven te halen om zo juist mogelijk de behoeftes te kunnen inschatten. Dit is de valkuil bij uitstek: te snel springen naar oplossingen, zonder rekening te houden met de desiderata van uw klanten.

Welke technieken van successieplanning kunt u toepassen?

In functie van de specifieke doelstellingen en bezorgdheden en rekening houdend met de familiale en patrimoniale omstandigheden, kunt u de gepaste technieken voorstellen en desgevallend op maat uitwerken. Het resultaat van de geselecteerde technieken is de successieplanning, die ook in zijn geheel coherent dient te zijn.

Hier kunt u uw creativiteit kwijt, maar … zowel de belastingdienst als uw klanten hebben het graag zo eenvoudig en begrijpbaar mogelijk. Uiteraard is hier veel afhankelijk van de concrete situatie: de familiale verhoudingen, het vermogen en de doelstellingen en bezorgdheden.

Voorts is het belangrijk dat uw advies helder en concreet is. Geschreven op maat van de persoon voor wie u de successieplanning opmaakt. Schuw daarbij het beroepsjargon.

Een stappenplan heeft steeds een meerwaarde, waarin u de technieken naar belangrijkheid kunt opsommen. Het stappenplan kan ook ingedeeld worden volgens de tijdslijn: stappen te zetten op korte termijn en overwegingen op lange termijn.

Wat is uw rol?

U hoeft geen geroutineerde adviseur te zijn om iets te betekenen inzake successieplanning voor uw klanten. Met enige kennis en ervaring in deze materie en door u regelmatig bij te scholen, kunt u reeds eerstelijnsinformatie verschaffen: een successieberekening van de situatie as is, informatie geven inzake schenkingsvormen, de geldigheid van een testament beoordelen, … Uw klant heeft een advies ingewonnen en wil dit even aftoetsen. Uw klant legt u zijn situatie uit en u herkent de potentiële pijnpunten. Kortom, successieplanning biedt u een waaier aan opportuniteiten om uw klanten nog meer van dienst te zijn, waarmee u werkelijk het verschil kunt maken.